Crash-informatie JN884 Slootdorp

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 40 verschillende bommenwerpers en jachtvliegtuigen neergestort binnen het grondgebied van gemeente Hollands Kroon. Ook in het IJsselmeer en de Waddenzee zijn vliegtuigen neergekomen. Enkele bemanningsleden bereikten met hun parachute de grond en werden óf opgepakt óf konden vluchten met hulp van het Verzet. De meesten van hen kwamen echter om het leven en keerden niet terug naar familie en geliefden.

Halifax MKII

Informatie over de  crash

De Engelse Halifax bommenwerper was in de avond van 25 juli 1943 om 22.39 uur opgestegen van het vliegveld Lissett. Voor de bemanning was het hun derde missie. De leiding was in handen van de piloot, Kenneth Larkin.

Larkin en zijn zes bemanningsleden vlogen die nacht met 704 andere bommenwerpers naar de Kruppfabrieken in Essen. De Halifax keerde die ochtend niet terug op vliegveld Lissett en de voltallige bemanning werd als vermist opgegeven. Al op de heenweg, om 00.17 uur, werd de bommenwerper neergeschoten door een Duitse nachtjager. Zes omgekomen bemanningsleden werden dezelfde dag begraven op de Algemene begraafplaats te Middenmeer. Alleen staartschutter Jock Loudoun kon op tijd met zijn parachute het brandende vliegtuig verlaten, voordat het in de lucht ontplofte. Hij overleefde op miraculeuze wijze de crash en de oorlog.

De bemanning

Foto's van de onthulling

Verslagen en persberichten

Verslag HN Nieuws

Het hele verhaal

Het Verhaal van de Halifax JN884 NP-F crash op 26 juli 1943

In de nacht van 25 op 26 juli 1943 stortte een viermotorige Engelse bommenwerper neer bij de Dolfijnweg te Slootdorp. Van de 7 bemanningsleden wist alleen de staartschutter Sergeant Jock Loudoun zijn leven te redden met de parachute. Het vliegtuig van het type Halifax crashte net na middernacht om 0.17 uur.

Het was voor de bemanning hun derde missie, met als doel de Krupp fabrieken in de Duitse stad Essen. De nacht ervoor waren ze op missie naar Hamburg geweest. De branden die daar ontstonden waren zo hevig dat er een zogenaamde vuurstorm ontstond. Door de enorme hitte en verbranding werd de stad een hel op aarde. De eerste missie was een aanval op de stad Aken, hierover zijn geen bijzonderheden bekend.

Missie Hamburg 24-25 juli

Op de terugweg van Hamburg kon men op 100 kilometer afstand de vuurgloed van de ontstane branden zien aan de nachtelijke hemel. De Halifax JN884 NP-F was splinternieuw en was op 10 juli uit de fabriek rechtstreeks afgeleverd aan het 158 squadron. Het toestel was tussendoor één nacht uitgeleend aan een andere bemanning voor een bombardement missie op Italië. Ondanks dat het vliegtuig nieuw was en er geen meldingen van schade waren bij de missie op Hamburg, kreeg de bemanning op de terugweg boven de Noordzee problemen. Van de Halifax JN884 ging één van de vier motoren haperen. Het vliegtuig (type Halifax bommenwerper) kon op drie motoren vliegen maar verloor daardoor wel snelheid en geleidelijk hoogte. Hierdoor waren ze genoodzaakt om op een andere vliegbasis te landen, Catfloss. Van daaruit werd de bemanning nachts teruggebracht in auto’s naar de thuisbasis vliegveld Lissett. De volgende dag (25 juli) ging Jock samen met piloot Larkin de gerepareerde Halifax bommenwerper weer ophalen, voor de volgende nachtelijke missie. Helaas was er enkele uren vertraging ontstaan voordat ze samen van vliegveld Catfloss naar de thuisbasis Lissett konden vliegen. Op vliegbasis Lissett werd de Halifax JN884 NP-F als laatste geladen met bommen en afgevuld met brandstof. Toen ze uiteindelijk opstegen was de Engelse bommenwerper hoofdmacht, die bestond uit 704 bommenwerpers, al vertrokken en vloog deze boven de Noordzee op weg naar Essen.

De fatale missie 25-26 juli naar Essen

Nadat piloot Larkin en zijn bemanning waren opgestegen, kregen ze boven de Noordzee opnieuw problemen met dezelfde motor. Maar na enkele hachelijke momenten draaide de motor schijnbaar weer okay. Daarna meldde Wyatt-Matthews dat hij onwel was. Na overleg besloot de piloot Larkin om de missie toch door te zetten. Als één van de laatste van de 704 bommenwerpers die onderweg naar Essen kwamen ze aan boven Den Helder. De stad werd gebruikt als markeringspunt op de route van deze missie. De ontploffingen van afweergeschut, de Duitse Flak die stond opgesteld bij haven, waren zichtbaar. De Flak stond opgesteld ter verdediging van bomaanvallen op onder andere de Duitse Kriegsmarine die in de haven van Den Helder voor anker lag. Tot verrassing van de bemanning stopte de Duitse Flak met schieten zodra de Halifax JN884 boven Den Helder vloog. De piloot Larkin meldde over de intercom dat de Duitsers naar bed gingen. De bemanningsleden lachten en keken grijnzend naar buiten. In 1989 vertelde Jock Loudoun dat deze laconieke opmerking van Larkin fout was. O, wat waren ze nog onervaren, vertelde hij. Natuurlijk gingen de Duitsers niet naar bed, er was iets anders dat hun liet stoppen met schieten. Achteraf bleek dat er een Duitse nachtjager van de Luftwaffe ook boven Den Helder vloog en probeerde in het donker de eenzame bommenwerper te achtervolgen. De Duitse leiding was bang om een vliegtuig van de eigen Luftwaffe vliegtuig neer te halen en eiste dat de Flak zou stoppen met schieten. Enkele minuten later dacht de piloot Larkin heel in de verte een vuurgloed waar te nemen. Denkend aan de nacht ervoor, melde hij over de intercom dat de gloed van een brandend Essen in de verte al zichtbaar was.

Hachelijke ontsnapping

Jock Loudoun, de staartschutter, zat achter in de bommenwerper. Op een klein plankje in een glazen koepel. De koepel (een soort bol) was met vier mitrailleurs uitgevoerd. Jock was alert en keek naar beneden. Opeens zag hij vanuit de duisternis een tweemotorig vliegtuig opdoemen en snel naderen. Een tweemotorige nachtjager van de Luftwaffe viel van onderen en achteren aan. Jock waarschuwde over de intercom direct de bemanning en vuurde tegelijkertijd zijn vier mitrailleurs af op de nachtjager. Op hetzelfde moment vuurde de nachtjager ook op de bommenwerper. Lichtspoormunitie verlichtte de donkere nacht en kruiste elkaar in de lucht. Jock voelde de inslagen en trillingen van de Duitse kogels op de Halifax en dacht ook treffers te zien op de nachtjager die meteen wegdook en verdween uit het zicht in de donkere nacht. De zwaarbeladen Halifax bommenwerper begon meteen aan een duikvlucht. Jock probeerde de bemanning te bereiken via de intercom maar vergeefs. Door de duikvlucht ging de zwaarbeladen bommenwerper steeds meer snelheid maken en de vier motoren begonnen te gieren door het hoge toerental. Achteraf dacht Jock dat de piloot Larkin waarschijnlijk was geraakt en over de stuurkolom lag. De Halifax was gevuld met bommen en vliegtuigbenzine en begon direct te branden. Toen Jock achterom keek vanuit zijn koepel, zag hij de vlammen al in de romp van de bommenwerper naderbij komen. Bij toeval zat hij op deze missie “op” zijn parachute en besloot uit het brandende vliegtuig te springen. Door de staartkoepel 90 graden te draaien kon Jock via de koepeldeuren eruit kruipen. Zodra hij de deuren opende zoog de luchtstroom hem en zijn parachute naar buiten. Hij bleef met zijn vliegerlaars aan zijn rechterbeen achter de mitrailleurs hangen en hing enkele angstige momenten te spartelen aan de koepel met één been er nog in gehaakt. De luchtstroom was zo sterk dat zijn parachuteharnas van zijn rug afgleed. In een reflex kon Jock de schouderriem vastgrijpen. Op dat moment schoot zijn vliegerlaars uit en tuimelde hij door de donkere nacht. In zijn val kreeg hij het voor elkaar om het parachuteharnas weer om te krijgen. Met een ruk aan het koord ontplooide de parachute, net op tijd. Al na enkele seconden zweefde hij vlak langs een dak en lande hij in de voortuin van een boerderij aan de Westerterpweg te Slootdorp. Na zijn parachute te hebben verstopt en wat rondgezworven te hebben in de donkere nacht besloot hij aan te kloppen bij een boerderij. Klazien Hoffer, een tienermeisje, deed de achterdeur van de bijkeuken open en schrok toen ze de vliegenier zag staan met één laars aan en gewond aan zijn rechterbeen. Jock vroeg in welke richting Amsterdam lag. De vader van Klazien kwam ook meteen kijken bij de achterdeur. In gebroken Engels vertelde Klazien dat Amsterdam te ver was en dat Jock zich moest verstoppen op het land tussen de gewassen. Er waren namelijk al Duitse soldaten langs geweest bij de boerderijen aan de Westerterpweg. Vanaf de kerktoren in Slootdorp hadden zij de bommenwerper in lucht zien ontploffen en een parachutist zien neerkomen. Het was daarom te gevaarlijk om Jock meteen onderdak te bieden. Toen Jock de bijkeuken verliet liep hij om de hoek van de boerderij tegen twee Duitse soldaten aan. "For you the war is over" zeiden de soldaten.

Krijgsgevangene

In 1993 vertelde Jock dat hij zijn gevangennemen niet als onprettig heeft ervaren. Hij was gewond aan zijn rechterbeen en achteraf nogal geshockeerd over de gebeurtenissen in de uren daarvoor. De Duitse soldaten brachten Jock later die nacht naar Amsterdam waar zijn beenwond werd verzorgd. Daar hoorde hij ook dat de rest van de bemanning was omgekomen. Na een korte herstelperiode werd Jock afgevoerd naar een krijgsgevangenkamp nabij Dresden, Stalag IVB. Daar is hij in april 1945 bevrijd door Russische soldaten. Toen de Russische bevrijders kwamen werden alle nog niet gevluchte achtergebleven Duitse bewakers zonder pardon geëxecuteerd, waarna de krijgsgevangenen het administratiegebouw en de opslagloodsen plunderden. Dit moet een shockerende ervaring zijn geweest, want de overgebleven Duitse bewakers waren of oude mannen boven de 65 jaar of jongens onder 17 jaar.

Wrakstukken

De wrakstukken kwamen verspreid over verschillende boerderijen neer aan de Dolfijnweg bij Slootdorp. Delen van de vliegtuigromp en staartstuk kwamen neer bij de familie Hakvoort (de boerderij met het rietendak), een vleugel met twee motoren in de voortuin bij de familie Juurlink op nummer 9. De andere motoren op het land nabij de tussensloot van Juurlink en Spits (nu Hoitink).

Jock Loudoun

Jock en zijn vrouw Vera zijn in 1979 en 1993 teruggekomen naar Slootdorp en Middenmeer om de crashlocatie en begraafplaats te bezoeken. Dhr. Pieter Terpstra heeft deze bijzondere officiële bezoeken georganiseerd als wethouder en locoburgemeester van de toenmalige gemeente Wieringermeer.

James (Jim) Stewart

Eén van de omgekomen bemanningsleden is Sergeant James Stewart. Hij werd geboren op 1 april 1923 in West Kyo – Durham. Hij was aan de boord van de viermotorige Halifax bommenwerper de flight engineer (boordwerktuigbouwkundige). Kort omschreven, was James Stewart verantwoordelijk dat de vier motoren bleven draaien. James en anderen hebben waarschijnlijk te kort tijd gehad om de parachute om te doen, voordat de Halifax op circa 6000 meter hoogte ontplofte.

James Stewart kwam uit een arm mijnwerkersgezin met vier kinderen. James was een pientere jongen en door zijn hoge cijfers op de lagere school viel hij op bij de leraren. Een kinderloos lerarenechtpaar van de lagere school heeft James verder geholpen met volgen van een opleiding tot engineer. Na zijn schoolopleiding werkte hij vier jaar bij de Rington’s Tea Company in Newcastle upon Tyne. Dit bedrijf bestaat nog steeds. Toen in september 1939 de oorlog begon, werd ook James opgeroepen voor de dienstplicht. Door zijn werktuigbouwkundige kennis werd hij overgeplaatst naar de Engelse luchtmacht RAF en is opgeleid als boordwerktuigbouwkundige voor een Halifax bommenwerper.

Na de crash op 26 juli 1943, heeft de Duitse bezetter dezelfde dag om 19.00 uur avonds de zes omgekomen bemanningsleden begraven op het kerkhof te Middenmeer. Margaret, de jongere zus van James overleed op in april 2017 en werd 91 jaar oud. Ze kon vanwege haar broze fysieke gesteldheid en dementie helaas het graf van haar broer niet meer bezoeken. Ondanks haar dementie had ze een helder moment en zei tegen Alan voor vertrek naar Nederland dat hij Jim ging zien (Jim = James). Haar zoon Alan en schoondochter Sue kwamen op zaterdagmiddag 15 april 2017 als eerste familieleden van Stewart naar de Wieringermeerpolder om het graf van Uncle Jim te bezoeken. Op dezelfde dag overleed Margaret.

Opdat wij niet vergeten, dat deze jonge mannen die 80 jaar geleden alles hebben gegeven, hun ervaring, kennis, moed en als laatste hun leven voor onze vrijheid.

Informatie over de vliegtuigcrashes in de Wieringermeer tijdens WO II bij mark@shhk.nl