Crash-informatie Z1467 Slootdorp

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 40 verschillende bommenwerpers en jachtvliegtuigen neergestort binnen het grondgebied van gemeente Hollands Kroon. Ook in het IJsselmeer en de Waddenzee zijn vliegtuigen neergekomen. Enkele bemanningsleden bereikten met hun parachute de grond en werden óf opgepakt óf konden vluchten met hulp van het Verzet. De meesten van hen kwamen echter om het leven en keerden niet terug naar familie en geliefden.

Informatie over de  crash

Op 5 juni 1942 was de tweemotorige Wellington bommenwerper om 23.36 uur opgestegen vanaf het vliegveld Hemswell in Engeland. In het vliegtuig zat een zeskoppige Poolse bemanning. Enkele leden waren na de verovering van Polen in 1939 via Hongarije en Frankrijk naar Engeland gevlucht en in dienst getreden bij het Engelse Bomber Command.

De bommenwerper was op een bombardementsvlucht onderweg naar Essen maar heeft het doel nooit bereikt… het toestel stortte neer op 6 juni 1942 om 01:21 uur.

Het was op de heenweg onderschept door een Duitse nachtjager, gevlogen door Oberleutnant Ludwig Becker van 6./NJG 2, en in brand geschoten. De bommenwerper vloog brandend verder en kwam neer aan de Molenweg 38, achter de boerderij van de familie J. Kuperus. De vlammen uit de wrakstukken sloegen over naar de boerderij, die daardoor geheel afbrandde. De complete bemanning is bij de crash omgekomen. Door de bezetter zijn de bemanningsleden begraven op de toenmalige militaire erebegraafplaats in Huisduinen (gemeente Den Helder). Na de oorlog zijn zij herbegraven op de Bergen op Zoom War Cemetery.

Vickers Wellington Mk IV

De bemanning

Verslagen en persberichten

Nabestaanden bezoeken herdenkingspaal voor Poolse piloot Sykstus Marian Lewkowicz

Op vrijdagmiddag 20 september 2024 heeft onze stichting nabestaanden van Sergeant Sykstus Marian Lewkowicz mogen ontvangen bij de herdenkingspaal aan de Molenweg 38 in Slootdorp. Nick en Sally Lewkowicz, Engels-Poolse familieleden van de tweede piloot, bezochten deze gedenkplaats om hun overleden oom te herdenken.

Een verhaal van moed en muziek

Sykstus Lewkowicz, geboren in Polen, was co-piloot van de Wellington-bommenwerper Z1467 GR-L, die in de nacht van 6 juni 1942 neerstortte achter de boerderij van de familie Vosbergen. Tijdens de crash kwam de volledige zeskoppige bemanning om het leven. Sykstus, die naast zijn werk als piloot ook een getalenteerde jazzmuzikant was, vluchtte na de Duitse inval in Polen in 1939 samen met zijn twee jongere broers, Janusz en Antoni, naar Engeland. Daar sloot hij zich aan bij het Britse Bomber Command. Zijn leeftijd van 30 jaar was uitzonderlijk hoog voor operationele piloten, maar dankzij zijn ervaring en vliegopleiding kon hij blijven vliegen.

Herdenking op historische grond

De herdenkingspaal, die in juni 2022 werd onthuld, markeert de plek waar het vliegtuig neerstortte. Op deze locatie groeien nu appelbomen, maar in de berm staat de paal ter nagedachtenis aan de bemanning. Voor het bezoek hadden onze stichting en de familie Vosbergen een respectvolle ceremonie georganiseerd. De Poolse en Engelse vlaggen wapperden, bloemen werden gelegd, en verhalen werden gedeeld. RTV-NH legde de bijeenkomst vast en interviewde Nick Lewkowicz, die zijn familiegeschiedenis deelde.

Een leven vol verbindingen

Nick vertelde hoe zijn vader, Janusz Lewkowicz (de jongere broer van Sykstus), in de jaren 60 met zijn gezin naar Nederland reisde om het graf van zijn broer te bezoeken. Tot hun teleurstelling ontdekten ze dat Sykstus al in 1948 was herbegraven op de Bergen op Zoom War Cemetery, samen met andere geallieerde soldaten. Deze reis en andere familieherinneringen, zoals bezoeken aan Polen tijdens de Koude Oorlog en ontmoetingen met familieleden in de jaren 90, kwamen tijdens het bezoek aan de herdenkingspaal opnieuw tot leven.

Na de ceremonie werd er koffie en appeltaart geserveerd bij de familie Vosbergen. Foto’s van de familie Lewkowicz, waaronder beelden van Sykstus tijdens zijn vliegopleiding en zijn tijd als jazzmuzikant, werden uitgewisseld.

Dankbetuiging

De Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon bedankt de familie Lewkowicz voor hun bezoek en het delen van hun indrukwekkende familiegeschiedenis. Met deze ontmoetingen wordt het belang van herinnering en herdenking opnieuw onderstreept. Onze herdenkingspalen dienen als blijvende herinnering aan degenen die hun leven gaven voor onze vrijheid.

Foto's van de onthulling

Het hele verhaal

Verhaal van de Poolse crash 6 juni 1942

Op 5 juni 1942 om 23.36 uur steeg de Wellington bommenwerper op vanaf de vliegbasis Hemswell in Engeland. Het toestel met de code Z1467 GR-L had een zeskoppige Poolse bemanning en behoorde bij het 301 Squadron van de RAF. Het doel was die nacht om de Duitse stad Essen te bombarderen. Op de heenweg werd de bommenwerper om 01.21 uur, boven de Wieringermeer, aangevallen door de Duitse nachtjager piloot Oberleutnant Ludwig Becker en zijn bemanning. Becker vloog met een Dornier nachtjager van het type Do.215B-5 en was opgestegen van vliegbasis Leeuwarden. Hij en zijn bemanning behoorde tot het 6./NJG2 van de Luftwaffe. Bij Becker aan boord waren Unteroffizier Josef Staub (Bordfunker) en Unteroffizier Wilhelm Gansler (Bordmechaniker). Na een schotenwisseling stortte de bommenwerper neer aan de Molenweg 38 te Slootdorp. De bommenwerper is vlak voordat hij neerstortte in stukken gebroken en de wrakstukken kwamen verspreid op de grond terecht. Een deel van het toestel kwam vlak achter de boerderij van Ids Kuperus neer. De vlammen sloegen over op de boerderij. De gealarmeerde brandweer was om 02.25 uur ter plaatse maar kon niet voorkomen dat de boerderij en een deel van het woonhuis afbrandden.De familie Homan, buren van Kuperus, hebben gezocht in de brandende boerderij naar de onderduikers. Maar die waren zelf al weggevlucht meteen na de crash. Een deel van de inboedel werd naar buiten gesleept en kon worden gered.

In 1987 (…) werd mevrouw Kuperus geïnterviewd door de krant:

De bewoners om het Amstelmeer hoorden die nacht het geronk van vliegtuigmotoren. Het geluid verwijderde zich om dan weer terug te keren. Langzaam verloor het toestel hoogte en de inwoners van de Wieringermeer wisten dat dit doodstrijd was van het vliegtuig en haar bemanning. Op geringe hoogte, ten westen van Slootdorp, ontplofte de brandende bommenwerper en vlogen de brokstukken in het rond. Een groot deel van de cockpit belandde tegen de achterkant van de boerderij van familie Kuperus aan de Molenweg 38 in Slootdorp. Binnen de kortste keren schoten de vlammen door het dak. De familie Kuperus vluchtte het huis uit en zag een drietal dode vliegeniers liggen, afschuwelijk verminkt.

Met man en macht probeerde de familie Kuperus, met behulp van de buren, huisraad aan de vlammen te ontworstelen. Na een half uur was de gehele boerderij in rook opgegaan.

De huisraad die familie Kuperus uit de vlammen wist te redden, bleek niet veilig te liggen in de tuin. Veel verdween op onverklaarbare wijze. De familie Kuperus, in 1937 vanuit Baarderadeel naar Slootdorp verhuisd, vond een tijdelijk onderkomen aan de Ulkeweg. De boerderij die slechts vijf jaar oud was toen deze afbrandde, werd vlot herbouwd. Voor korte duur, want als gevolg van de inundatie werd de boerderij op 17 april 1945 nogmaals geheel verwoest. Op 8 november 1948 overleed de heer Ids Kuperus. Mevrouw Kuperus hertrouwde met J. Dijkstra en in 1951 betrokken ze de nieuwe boerderij aan de Molenweg.

Mevrouw Kuperus herinnert zich nog als de dag van gisteren hoe ze, toen ze het vliegtuig hoorde naderen, tegen haar man zei: “Die komt op onze boerderij aan”. Nog steeds raakt ze geëmotioneerd als ze aan de gebeurtenissen in de fatale nacht terugdenkt. “Die lijken, die vlammen, dat lawaai”.

De Duitsers waren snel bij de boerderij aanwezig om de vliegtuigresten, die overal verspreid lagen, te bewaken.

Tot zover het krantenartikel.

De afgelopen jaren heeft de Stichting SHHK onderzoek gedaan in de omgeving en (oud) bewoners naar deze specifieke crash gevraagd. Opvallend is dat er geen rapport beschikbaar is van de luchtbeschermingsdienst. Alleen dat de brandweer een boerderijbrand meldt in de nacht van 5 op 6 juni 1942 bij Kuperus aan de Molenweg te Slootdorp.

Er zijn vier Duitse rapporten. De Wieringermeerpolder viel onder het gebied vliegveld De Kooi, volgens de indeling van de bezetter. De bezetter hield alles pünktlich bij. Omdat de Polen de Engelse RAF uniformen droegen, melden enkele rapporten dat het Engelse bemanningsleden zijn en werden zij met militaire eer begraven op de begraafplaats Huisduinen. Na de crash werden er eerst op 9 juni slechts twee lichamen gevonden. Ze zijn begraven als "Onbekend" te Huisduinen. Op 18 juni werden de lichamen van F.Łukasik en A. Kułakowski en nog twee onbekende Poolse bemanningsleden gevonden. Na de oorlog, tussen 21-28 mei 1947 werden de bemanningsresten opgegraven en overgebracht naar de British War Cemetery te Bergen op Zoom.

Er zijn enkele herinneringen boven gekomen. De vliegtuig wrakstukken zijn brandend achter op het erf van de Kuperus boerderij neergekomen (aan de Noordoost zijde). Ook zijn er wrakstukken door het dak van de boerderij gekomen. De Kuperus boerderij was compleet afgebrand door de overslaande vlammen van de wrakstukken (..). Drie bemanningsleden kwamen neer op het erf, dicht bij de boerderij.

Ook is er een herinnering dat er één vliegtuigmotor en het staartstuk zijn gevonden op het land van de buren, de toenmalige familie Koperdraad op Molenweg nummer 30.  Het staartstuk compleet met de geschutskoepel lag op een afstand van circa 250 meter ten zuiden van de vliegtuigromp. In de periode na de crash is in de rietkraag van de Kooltuinentocht tegenover de Kuperus boerderij, een vliegerhelm gevonden.

Op de boerderij van Bohemen kwamen ook enkele wrakstukken, olie en brandstof terecht. Deze boerderij ligt ten westen van de Kooltuinenweg 1, schuin tegenover de Molenweg 38. Op het land van Bohemen waren diverse landbouwgewassen beschadigd.

Nawoord

Wij mogen het verhaal en de namen van deze Poolse mannen, die op tragische wijze in onze polder zijn omgekomen, niet vergeten. Deze mannen vochten ver weg van hun Poolse vaderland. Het verhaal van de bemanning en doorgegeven herinneringen blijven behouden bij onze Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon. Wij werken samen met het Historische Genootschap Wieringermeer. Mochten er mensen zijn die zich het voorval herinneren of er meer informatie over hebben, dan vragen wij contact op te nemen met Mark Hakvoort (markhakvoort14@gmail.com).