Crash-informatie W4769 Wieringerwerf

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 40 verschillende bommenwerpers en jachtvliegtuigen neergestort binnen het grondgebied van gemeente Hollands Kroon. Ook in het IJsselmeer en de Waddenzee zijn vliegtuigen neergekomen. Enkele bemanningsleden bereikten met hun parachute de grond en werden óf opgepakt óf konden vluchten met hulp van het Verzet. De meesten van hen kwamen echter om het leven en keerden niet terug naar familie en geliefden.

AVRO Lancaster MKI

De Engelse Lancaster bommenwerper was zondagavond 3 januari 1943 om 17.20 uur opgestegen vanaf het vliegveld Seyerston. De bemanningsleden waren onder leiding van de jonge, maar ervaren piloot Harry Bird, onderweg naar de Kruppfabrieken in Essen.

Piloot Bird en zijn zes bemanningsleden vlogen in de donkere nacht samen met 3 Mosquito - en 19 Lancaster bommenwerpers naar Duitsland. De Lancaster keerde die avond niet terug. Om 19.40 uur ontplofte het hoog in de lucht. De oorzaak van de ontploffing is onbekend. Alle bemanningsleden kwamen om het leven. Zij zijn begraven op de Militaire Erebegraafplaats te Huisduinen. Na de oorlog werden zij herbegraven op de British Commonwealth War Grave Cemetery nabij Bergen op Zoom.

Donderend door de heldere lucht

Het is zondagavond 3 januari 1943. Ooggetuige Ben Viersen is 12 jaar oud en hoorde vroeg in de avond het geluid van vliegtuigen. Hij, zijn broer en vader hadden net de bezoekers uitgezwaaid op zondagavond. Nieuwsgierig om naar de vliegtuigen in de lucht te kijken deed Ben de schuurdeur open. Hoog in de lucht hoorde hij de zware propellermotoren bulderen van Engelse bommenwerpers. In de koude nacht vlak na nieuwjaar was de Engelse luchtmacht, de RAF, onderweg om doelen in Duitsland te bombarderen. De vliegtuigen vlogen vanuit westelijke richting naar het IJsselmeer, en bijna pal boven de Oostermiddenmeerweg. Ben Viersen stond net buiten, toen een van de vliegtuigen in de lucht explodeerde. Vader Viersen riep Ben meteen weer naar binnen en sloot de schuurdeur. Na de explosie waren er lichtflitsen en ontploffingen en na enkele ogenblikken was alleen het wegstervende geluid te horen van de andere vliegtuigen die zich verwijderden.

De politie, toen nog de Rijksveldwacht genaamd, heeft tijdens de oorlog rapporten gemaakt van dit en andere voorvallen. In het Gemeentearchief Wieringermeer is een rapport bewaard gebleven van een lokale politieman, Dhr. Haarsma. Rijksveldwachter Haarsma zag vanuit Middenmeer dezelfde ontploffing als Ben Viersen. Het vliegtuig explodeerde met een enorme knal in de lucht. Hij keek richting Medemblik en zag een waar vuurwerk in de lucht. Stralen vuur, verschillend van kleur, kwamen in een matig tempo naar beneden. Dhr. Haarsma nam contact op met het Hoofd van de plaatselijke Luchtbeschermingsdienst Dhr. Nap en besprak het voorval. Beiden kwamen tot de conclusie dat onderzoek ter plekke in het donker, op dat moment naar niet ontplofte bommen (blindgangers) niks zou opleveren. Om 22.00 uur werden Dhr. Haarsma en Dhr. Nap alsnog opgeroepen om de locatie van het neergekomen vliegtuig aan de Oostermiddenmeerweg te onderzoeken met iemand van de Nederlandse Marechaussee, Dhr. Hoorns. Daar aangekomen werden slechts verspreid gelegen vliegtuigwrakstukken gevonden. Dezelfde nacht van 3 op 4 januari werden beide mannen om 2.30 uur gebeld door de Duitse Ortskommandant van Medemblik om wederom naar de crash locatie te komen voor het opsporen van blindgangers. In het donker was opsporen zinloos en er werd afgesproken om de volgende dag een nieuwe poging te doen. In het rapport wordt niet vermeld of er die nacht gezocht werd naar de bemanning, raar achteraf.

De wrakstukken bleken afkomstig te zijn van een Engelse bommenwerper van het type Lancaster, een viermotorige zware bommenwerper.

Een Engelse melding over deze bewuste Lancaster, was dat dit vliegtuig die middag was opgestegen om 17.21 uur van het vliegveld Syerston. Het toenmalige vliegveld lag grofweg tussen Newark en Nottingham. De Lancaster met code QR-V was in oktober geproduceerd bij de Vickers vliegtuigfabriek te Manchester en was nog geen drie maanden oud toen het ontplofte. De nog jonge maar ervaren piloot Harry Bird was onderweg naar de Krupp fabrieken in Essen.  De missie was een zogenaamde 'experimental operation' van de RAF om een nieuw "doelwit zoeker” radiosysteem te testen, genaamd Oboe. De bemanning werd gebruikt om het nieuwe systeem Oboe te testen in haar effectiviteit bij het vinden van het doelwit. Harry Bird en zijn zes bemanningsleden vlogen in de donkere nacht met nog 3 Mosquito en 19 Lancaster bommenwerpers naar Essen. De Lancaster keerde die avond niet terug op vliegveld Syerston, en de complete bemanning werd als vermist opgegeven. De 'experimental operation' met Oboe bleek een succes te zijn voor de Geallieerden en diezelfde maand werd Oboe operationeel bij de RAF.

De volgende dag (maandag 4 januari 1943) bleken de wrakstukken en blindgangers over een aantal boerderijen en hun akkers verspreid te liggen. Aan de Oostermiddenmeerweg bij Dhr. Sijtsma en Dhr. Hoogendijk en bij Dhr. Viersen aan het Wagenpad. Ook werden de verminkte lichamen van de bemanningsleden gevonden, twee bij Hoogendijk en drie bij Sijtsma. Waar de twee laatste bemanningsleden werden gevonden staat niet vermeld in het rapport.

Ben Viersen kan zich nog goed herinneren dat hij samen met zijn vader een deel van een rechter vliegtuigvleugel op de akker vonden. Met twee trekpaarden werd het wrakstuk uit het land gesleept naar het erf.

Harry Bird en bemanning zijn door de bezetter met militaire eer begraven op de toenmalige militaire begraafplaats Huisduinen op 7 januari 1943. De bemanning is na de oorlog herbegraven door de Nederlandse overheid op de Bergen-op-Zoom War Cemetery, Graf referentie van Harry Bird is 33. A. 11.

De Lancaster bemanning bestond uit:

Piloot F/Sgt. Harry (R H) Bird †, 21 jaar

Boordwerktuigbouwkundige Sgt. John (J) Davis †, 23 jaar

Navigator P/O H J R Tickle †, 20 jaar

Bommenrichter Sgt George (G J) Inglis †, 26 jaar

Marconist Sgt Robert (R J) Kee † (RCAF), 21 jaar

Mitrailleur schutter Sgt Ronald (R C) Gait †, 21 jaar

Mitrailleur schutter Sgt Leslie (L G) Gunning †, 19 jaar

Het squadron (eskader vliegtuigen) waarbij de Lancaster behoorde is het 61^ste squadron. Het motto van het 61^ste squadron is in Latijn “per puram tonantes” vrij vertaald vanuit het Engels “donderend door de heldere lucht”. Gedurende de Tweede Wereldoorlog verloor het 61^ste squadron in totaal 156 vliegtuigen en had het 974 doden te betreuren.

Op de RAF-gedenksteen Skellingthorpe van het 61 squadron, waar deze 974 mensen worden herdacht, staat de volgende tekst gebeiteld;

My brief sweet life is over

My eyes no longer see

No Christmas trees No summer walks

No pretty girls for me

I’ve got the chop I’ve had

My nightly Ops are done

Yet in another hundred years

I’ll still be twenty one

                        R.W. Gilbert

De graven op de War Cemetery bij Bergen op Zoom zijn door ons bezocht. Daar ver van de Wieringermeer liggen deze bemanningsleden samen met nog circa negentien in of bij de Wieringermeer omgekomen Geallieerde vliegeniers. Daar kunnen zij op een gepaste wijze als mensen worden herdacht als wij ook na 80 jaar hun namen herinneren. Het hebben van een naam is een van de meest elementaire vormen van persoonlijke identiteit.

Na het eerste krantenartikel in 2014 hadden diverse andere ooggetuigen zich gemeld. Ook werden er brokstukken van de Lancaster getoond en een reddingfluit. Eind november 2015 kregen wij contact met de kleinzoon van John Davis, genaamd Gavin Davis. John was de boordwerktuigbouwkundige van de Lancaster. Barry Davis, de vader van Gavin, was 7 maanden oud toen het bericht kwam over Johns vermissing.

De Royal Air Force (RAF) gebruikt bij een vermissing de afkorting MIA wat staat voor “Missing In Action”. Het bericht kwam via de Wing Commander R.M. Coad. Het RAF-telegram van de vermissing van 3/4 januari 1943 was retour gekomen, met vermelding onjuist adres. In een persoonlijke brief had de Wing Commander Coad geschreven aan Mevrouw Pat Davis op 14 januari 1943, dat John Davis en zijn bemanning niet waren teruggekeerd van de missie op 3/4 januari en als vermist werden opgegeven door de RAF. Op 15 juli 1943 kwam het definitieve bericht, via het Rode Kruis en de RAF, dat John was gesneuveld.

Gavin en zijn vader Barry zijn tweemaal eerder naar Nederland gekomen en hebben op de begraafplaats in Bergen op Zoom het graf van John bezocht. In April 2022 is Barry overleden aan de gevolgen van kanker.

Op het graf van zijn vader John Davis staat gebeiteld;

Sorrow is silent,

Sacred, unshared,

God alone knows how we cared.

Pat and Barry.

Nadat de kleinzoon Gavin Davis met ons contact had gemaakt, kwamen wij via hem ook in contact met de Studiegroep Lucht Oorlog (S.L.O.) Drenthe die over veel informatie beschikt van het squadron, bemanningsleden en de bezetter. Via deze weg hebben wij onder andere foto’s ontvangen van drie van de zeven bemanningsleden. Met deze drie foto’s hebben de drie bemanningsleden Davis, Kee en Gait een gezicht gekregen.

Robert Kee kwam uit Graysville Manitoba, Canada. Uit het Verenigd Koningrijk John Davis, zijn ouders woonden in Redcar Yorkshire en Ronald Gait kwam uit Abertillery, Monmouthshire Wales.

Omdat er geen overlevenden zijn van deze crash, is er niet bekend wat de oorzaak was. Een Duitse nachtjager, luchtafweergeschut, een technische storing, een fout van de piloot, … wij zullen het helaas nooit meer te weten komen. Hun verhaal blijft onbekend, maar het voorval niet. Gelukkig heeft Ben Viersen het voorval niet kunnen vergeten en doorverteld aan ons en de Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon.