Crash-informatie 42-107009 Middenmeer

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn meer dan 40 verschillende bommenwerpers en jachtvliegtuigen neergestort binnen het grondgebied van gemeente Hollands Kroon. Ook in het IJsselmeer en de Waddenzee zijn vliegtuigen neergekomen. Enkele bemanningsleden bereikten met hun parachute de grond en werden óf opgepakt óf konden vluchten met hulp van het Verzet. De meesten van hen kwamen echter om het leven en keerden niet terug naar familie en geliefden.

B-17 Flying Fortress 42-107009 “Lady Jane” 401^st Bomb Group, 613th Bomb Squadron

Informatie over de crash

Op 6 november 1944 was de Amerikaanse B-17 bommenwerper opgestegen van vliegveld Deenethorpe in Engeland met aan boord negen bemanningsleden. De B-17 met de bijnaam “Lady Jane” was het favoriete vliegtuig van piloot Hillestad en zijn bemanning. Al drie dagen achter elkaar voerden zij bombardementen uit op het Derde Rijk. Op deze maandag was de “Lady Jane” op een bombardementsmissie naar de synthetische oliedepots nabij de Duitse stad Hamburg.

De zware bommenwerper was door het Duitse afweergeschut (Flak) diverse malen geraakt. Hierdoor waren er twee van de in totaal vier motoren uitgevallen. Het vliegtuig vloog laag over de IJsselmeerdijk de polder in en maakte een buiklanding op het land van Biesheuvel aan de Tussenweg bij Middenmeer. Door de snelheid schoof het vliegtuig over een sloot en kwam het uiteindelijk tot stilstand op het ernaast geleden land van de familie R. Iwema om 13.27 uur. De negen bemanningsleden waren ongedeerd en werden door de bezetter gevangengenomen.

De bemanning

Foto's van de onthulling

Verslagen en persberichten

Nabestaanden van Campbell in Middenmeer

Op 22 oktober brachten Dave Campbell en zijn vrouw Kristin een bezoek aan de herdenkingspaal aan de Tussenweg in Middenmeer. Onder begeleiding van Mark Hakvoort en Harry Iwema werd stilgestaan bij de crash van de B17 bommenwerper "Lady Jane" op 6 november 1944. De oom van Dave, Fred Campbell, was als navigator aan boord toen het toestel een geslaagde buiklanding maakte. Na de noodlanding werden de bemanningsleden echt gevangen genomen door de bezetter. 

Dave en Kirstin spraken ook met mevrouw Rispens die ooggetuige was van de crash. Mevrouw Rispens heeft de bemanningsleden vlak na de crash nog gesproken. 

Lars Rustenburg gaf een rondleiding door het Medemblikker oorlogsmuseum waar ook enkele onderdelen van de Lady Jane getoond werden. Het Noordhollands Dagblad deed verslag van het bezoek 

Het hele verhaal

Het verhaal van de “Lady Jane”

Op maandag 6 november 1944 maakte een grote Amerikaanse bommenwerper een noodlanding aan de Tussenweg in de Wieringermeerpolder. In samenwerking met het Historisch Genootschap Wieringermeer en met hulp van ooggetuigen hebben wij getracht te reconstrueren wat er die dag is gebeurd. Lady Jane was de naam van de bommenwerper, type Boeing B-17 Vliegend Fort, met bijna 59 bombardementsmissies.

De Lady Jane was het favoriete vliegtuig van piloot Hillestad en zijn bemanning. Al drie dagen achter elkaar voerden zij bombardementen uit op het Derde Rijk. Op deze maandag vloog de Lady Jane naar het doel in Duitsland, de synthetische oliedepots van de Duitse stad Harburg (nabij Hamburg). Door hun ervaring vlogen ze mee in de voorste Lead and High Squadrons (de “A” Group) van de box. De stad Harburg is nu opgenomen in de stad Hamburg. Een box was een groep van circa 48 bommenwerpers die gezamenlijk de Luftwaffe probeerde te trotseren. Op deze 6de november kwam de Luftwaffe niet in actie tegen de Amerikaanse armada. Wel was het Duitse luchtafweergeschut accuraat. In totaal werden 13 vliegtuigen geraakt door ontploffende afweergranaten. De Lady Jane had pech en werd desastreus geraakt. Twee (no1 en no2) van de vier motoren vielen uit. Met nog maar 50% vermogen verloor de Lady Jane snel hoogte en moest de veiligheid van de box verlaten. Gelukkig verscheen de Luftwaffe niet alsnog om de trage en laagvliegende bommenwerper neer te schieten. Boven de monding van de Elbe in de Noordzee werd het vliegtuig voor het laatst gezien door de andere bommenwerpers uit de box. De radio operator zond een S.O.S. uit, en de piloot Hillestad gaf de bemanning opdracht zich gereed te maken voor een noodlanding (ditch) in het koude water van de Noordzee. Dit signaal werd opgevangen in Engeland en vastgelegd. De Lady Jane vloog toen ten Noordwesten van Texel. De navigator Fred Campbell meldde aan de piloot dat ze vrij dicht bij de Nederlandse kust vlogen, en eventueel een buiklanding op het land konden maken. De copiloot John Emch hoopte zelfs dat ze nog de Geallieerde linies ten zuiden van de Rijn in Nederland zouden bereiken.

Rapport Luchtbeschermingsdienst Wieringermeer

In het gemeentearchief van de Wieringermeer ligt een rapport van de ‘commandant van den Luchtbeschermingsdienst Wieringermeer’ geschreven door de heer Van Zijl. Het rapport vermeldt dat hij om 14.00 uur werd gewaarschuwd dat er om circa 13.45 uur een vliegtuig aan de Tussenweg bij Middenmeer was neergestort. Hij rapporteert dat het vliegtuigwrak geheel compleet was, maar “vrij zwaar beschadigd”. De bemanning van het vliegtuig was direct gevangengenomen door soldaten van de Wehrmacht, die de omgeving rond het vliegtuig hadden afgezet. Tot slot meldt het rapport dat “Aan eigendommen van ingezetenen dezer gemeente was geen schade aangebracht”.

De Amerikaanse USAAF bemanning

De bemanning bestond uit 9 ervaren Amerikaanse vliegeniers van de 401ste bombgroup die deel uitmaakte van de Amerikaanse 8^ste luchtvloot in Engeland. De B17 bommenwerper had 9 bemanningsleden, maar soms werd een extra schutter toegevoegd als 10^de bemanningslid.

De 9-koppige bemanning maakte deel uit van het 613 squadron, dat samen met vier andere squadrons de 401 bombgroup vormde. De bombgroup was opgestegen op 6 november om 7.45 uur (Engelse tijd) van zijn vliegbasis in Engeland. De verliezen aan bemanningsleden van de bommenwerpers die bij het 401 Squadron vlogen waren hoog geweest, maar eind 1944 zakten de verliespercentages.

Boeing B-17 “vliegend fort” bommenwerper

De Boeing B-17 Flying Fortress II was een met vier motoren aangedreven zware bommenwerper voor de lange afstand. In de jaren 30 werd de bommenwerper ontwikkeld voor strategische bombardementen. Anders dan de Duitsers zagen de Amerikanen wel in dat een bommenwerper zichzelf moest kunnen verdedigen boven vijandelijk gebied. Het vliegtuig was daarom uitgerust met 13 stuks Browning machinegeweren 12.7 mm. De bijnaam Vliegend Fort heeft het hieraan te danken. In de Tweede Wereldoorlog werd dit type bommenwerper door de Amerikaanse luchtmacht (de USAAF) overal ter wereld ingezet. De bommenwerper had een enorme afmeting; lengte van 22,7 mtr, en was 5,8 mtr hoog en had een spanwijdte van 31,6 mtr. Opvallend aan het ontwerp is de typische staartconstructie, een sterke constructie die vele bemanningsleden het leven heeft gered. Er zijn van dit type bommenwerper een ongelofelijk aantal van 12.731 stuks geproduceerd. Er waren 9 of 10 bemanningsleden aan boord. Het vliegtuig kon onder ideale omstandigheden een topsnelheid halen van 462 km/u, zonder bomlading of grote hoeveelheden brandstof. De bommenwerper kon maximaal 3.600 kilo bommen meenemen. De Lady Jane (Boeing B-17G, nummer 42-107009) had 58 missies gevlogen. Op de romp hield het grondpersoneel het aantal gevlogen missies bij (een bom) en het aantal neergeschoten Luftwaffe vliegtuigen. Op de foto van de Lady Jane staan 28 gevlogen missies, deze foto werd een aantal maanden voor het neerkomen gemaakt. Op de romp stonden volgens ooggetuigen uit de polder maar 56 bommen. Dit kwam doordat het grondpersoneel nog geen tijd had gevonden om de 57^ste en 58^ste erop te verven.

Het einde van de Lady Jane

Piloot Hillestad met zijn copiloot Emch en de bemanning vlogen, nadat ze besloten hadden om terug te vliegen naar het vasteland of zelfs de Geallieerde linies ten zuiden van de Rijn, laag over het IJsselmeer. De Rijn bereiken bleek als snel niet meer mogelijk op twee motoren. Piloot Hillestad besloot om af te buigen en de landing in te zetten. Net ten Noorden van Medemblik vloog de Lady Jane laag over de IJsselmeerdijk de Wieringermeerpolder in. Een boerenzoon van het Wagenpad, Dhr. Ben Viersen (toen 13 jaar), herinnert zich dat het Vliegende Fort kwam aanvliegen. Na de oorlog is Dhr. Viersen naar Canada geëmigreerd. Een licht Duits afweergeschut (een mitrailleur) dat bij de Radarpost Medemblik (waar nu de vuilstort is) opende nog kort het vuur op de kreupele dame. Een andere boerenzoon, Gerrit Koekoek aan de Oostermiddenmeerweg was op het land met de paarden aan het ploegen en herinnert zich ook nog heel goed hoe laag de Lady Jane langs vloog. Al snel hoorde hij dat het vliegtuig was neergestort aan de Tussenweg.

Voor de Lady Jane en zijn bemanning ging alles nu snel. Het toestel was steeds moeilijker onder controle te houden door de lage snelheid. Een derde boerenzoon, Cor Iwema aan de Tussenweg, zag uit het raam van de boerderij het vliegtuig langs vliegen en omkeren. Op dat moment is waarschijnlijk de derde motor ook gestopt en op één motor kan een B-17 niet vliegen. Piloot Hillestad waarschuwde de bemanning en een ogenblik later raakte het vliegtuig de grond halverwege de kavel bij de landbouwer Dhr. Biesheuvel (Tussenweg). Door zijn vaart en gewicht schoof de Lady Jane over de tussensloot en kwam op het land van de landbouwer Dhr. Raang Iwema terecht. Het maakte nog een draai en kwam met de neus naar het noorden gericht tot stilstand. Een ogenblik was het stil, doodstil.

De piloot Hillestad gaf de bemanning de opdracht tot uitstappen en zich te verzamelen naast de Lady Jane. Net als vele bewoners van de polder had ook de Duitse Wehrmacht het vliegtuig zien neerkomen. De bemanning liep over de kavel naar de Tussenweg richting de boerderij van Dhr. Raang Iwema. Daar aangekomen werden de 9 bemanningsleden opgepakt. De Duitsers hadden nu een probleem omdat de bemanning van een Vliegend Fort normaal gesproken uit 10 man bestond. De 10^de werd niet gevonden, de Duitsers namen als dwangmiddel drie boeren mee. Het waren in ieder geval de boeren Iwema, Poodt en Biesheuvel. De drie werden samen met de bemanning van de Lady Jane afgevoerd tot grote schrik van de families. De drie boeren werden (waarschijnlijk) gevangengehouden in of nabij Medemblik. De vrouw van Iwema (niet bevestigd) is samen met iemand die Duits sprak naar Medemblik gegaan om haar man en de anderen vrij te pleiten. De Duitsers concludeerden na een paar dagen dat ze toch echt de complete bemanning hadden opgepakt en stuurden Dhr. Iwema, Dhr. Poodt en Dhr. Biesheuvel weer naar huis. Na 3 dagen van onderzoek (…) werden ze herenigd met hun gezinnen.

De bemanning van de Lady Jane werd door de Duitsers 6 maanden lang opgesloten in een krijgsgevangenkamp in Duitsland. Ze werden vlak voor het eind van de oorlog bevrijd door het Amerikaanse 3^de Leger van George Patton.

De bezetter plaatse bij het vliegtuigwrak wachtposten. Na een paar dagen werd het boordgeschut (de 13 mitrailleurs) verwijderd en enkele weken later de vier motoren van het wrak gesloopt. Dhr. Cor Iwema, toen 15 jaar oud, werd door een oude Duitse soldaat gewezen op een soort bol in de vleugel en vertelde dat hij het de volgende dag mocht hebben. De Duitse bewakers namen het niet zo nauw. Er zijn meerdere jongeren aan boord van de gecrashte B17 geweest. Daarnaast iemand van de familie Otten uit Nieuw-Vennep, die een set roerpedalen heeft meegenomen. Onbekend is hoe en wie precies de pedalen heeft gedemonteerd. De onderdelen zijn in bruikleen gedoneerd aan het 40-45 museum.

Verhaal van Marinus Bood

Dhr. Marinus (toen 13 jaar) en zijn broer Klaas Bood uit Medemblik zijn in het wrak geweest. Dhr. Klaas Bood studeerde in Haarlem vliegtechniek en later ingenieur en specialist in hydraulische systemen. Samen op de bakfiets vanuit Medemblik kwamen ze aan op het erf bij Iwema en werden aangesproken door de Duitse wacht. Klaas vertelde hem dat hij in de vliegtuigtechniek studeerde en vroeg of hij naar het vliegtuig mocht. Dat was geen probleem en al spoedig zat Marinus in de cockpit en pakte alle helmen en zuurstofmaskers en legde die onder een kleed in de bakfiets. Marinus kroop van voor tot achter door de kist, maar zag verder geen losse delen meer liggen en had ook geen gereedschap meegenomen. Ze wilden niet te lang blijven, het was al een grote gunst dat ze dit mochten. Zeer tevreden en zonder controle gingen ze weer naar huis. De helmen heeft Marinus Bood verdeeld over de oorlogsmusea Texel en Heemskerk. 

De Duitsers bliezen de Lady Jane dezelfde dag op. Eind november 1944 was het niet meer mogelijk om het aluminium van de Lady Jane af te voeren en te hergebruiken voor vliegtuigen van de Luftwaffe. Dhr. Iwema heeft de bol de volgende dag uit het toestel gesloopt.

Na de oorlog

Wrakstukken van de Lady Jane lagen na de onderwaterzetting nog steeds bij Iwema. Stukken van het vliegtuig werden gebruikt voor het kippenhok. Van één van de propellerbladen werd een monument gemaakt. Dit monument heeft jaren bij het huis van Dhr. Cor Iwema aan de Tussenweg gestaan en staat nu in Dronten in de voortuin van zijn zoon. Van een ander Lady Jane onderdeel, één van de zuigers uit een motor, had een broer van Cor Iwema een asbak gemaakt.

In april 1988 kwam een bemanningslid van de Lady Jane op bezoek bij de familie Iwema. De navigator Fred Campbell was na de oorlog dominee geworden in de stad San Angelo. Tijdens zijn bezoek kreeg Campbell de “bol” uit de Lady Jane terug van de familie Iwema. In 2009 heeft de zoon van Cor Iwema de stad San Angelo (Texas, USA) bezocht waar Fred Campbell vandaan kwam. De stad San Angelo verklaarde in een Proclamation dat april 7, 2009 de “Iwema Family Day” was, als eerbetoon en respect aan de familie Iwema.

Wij hebben contact gezocht met de Historische vereniging van de 401 bombing group. Zover bij hun bekend, is geen van de 9 bemanningsleden nu nog in leven.

Nawoord

Op het land van de familie Iwema heeft Agriport nu zijn kassen gebouwd, maar wij mogen het verhaal niet vergeten van deze jonge mannen en hun “Lady Jane” die in onze polder op tragische wijze zijn neergekomen. Deze mannen vochten ver weg van hun moederland. Het verhaal van de bemanning en van de ooggetuigen blijft nu behouden bij onze Stichting Herdenkingspalen Hollands Kroon. Wij werken samen met het Historische Genootschap Wieringermeer. Mochten er mensen die zich het voorval herinneren of er meer informatie over hebben, dan vragen wij contact op te nemen met het Mark Hakvoort (mark@shhk.nl).